ژیاننامه‌یا شەهید عەبدۆ ركاڤایی - هۆگر نەجیب

شەهید عەبدۆ رەشۆ عەبدی ناڤدار ب عەبدۆ ركاڤایی ل رێكەفتی1-7-1931 ل گوندێ‌ ركاڤایێ‌ ل كۆمەلگەها شاریا سەر ب پارێزگەها دهۆكێ‌ ڤە ژ بنەمالەكە كوردپەروەرە ئێزدی و ناڤدار ژ دایك بوویە. پشتی پارتی دیموكراتی كوردستان ل سەر دەستێ‌ بارزانیێ‌ نەمر ل باشورێ‌ كوردستانێ‌ هاتیە دامەزراندن و شۆرەش ژ بۆ رزگاركرنا كوردستانێ‌ كری ، بنەمالا شەهیدێ‌ خودێ‌ ژێ‌ رازی وەكو ئەركەكێ‌ نەتەوەیی و نیشتمانی پێشمەرگە د مالێن خۆدا د پارستن.

ل سالا (1959) ژبەر هەستا خۆ یا نەتەوەیی وەك ئێكەم پێنگاڤ ل سەر دەستێ‌ عەبدالرزاق مالتایی دچتە ناڤ رێزین پارتی دیموكراتی كوردستانێ‌ دا. وپاشی د چارچۆڤێ‌ رێكخراوا ئاشتی دە یا بەرپرسێ‌ وێ‌ (مستۆ مروونی) بەردەوامی دا كار و خەباتا خۆ. شەهیدێ‌ خودێ‌ ژێ‌ رازی ل وی دەمی سەرپەرشتیا شانەیەكا نڤستی ل دژی لەشكەر و حكومەتا عیراقێ‌ یا وی دەمی دكر. ژ بەر دلسۆزی و خەمخۆری و كار و خەباتا وی یا بەردەوام، ئەرك و بەرپرسیاریێن وی زێدەتر لێ‌ دئێت ئەو ژی سەرپەرشتیا پێنج شانەیێن نهێنی ژلایێ‌ سەركردایەتیا شۆرەشێ‌ ڤە پێ‌ دهێنە دان .

شەهید عەبدۆ ركاڤایی ب رێكا تێكۆشەریا خۆ یا دناڤ رێزێن پێشمەرگەیی دا دگەهیتە ( عبدالرزاق مالتەیی و فازل حەسەن و صالح ئەسعەد …هتد) .

پشتی هەلبوونا چریسكا شۆرەشا ئەیلولێ‌ ل سالا (1961) شەهید عەبدۆ ركاڤایی مل ب ملێن هەموو هەڤال و پەیرەوكارێن رێبازا پیرۆزا كوردایەتیێ‌ ب سەركێشیا بابێ‌ رۆحی بارزانیێ‌ نەمر، دگەل چەندین سەركردێن تێكۆشەر وەكی ( هورمز مەلك چكو و سعدی زاویتەی و غازی حجی ملو و حسو میرخان و چەندین ئاشتیخواز و تێكۆشەرێن دی) پشكداریێ‌ د چەندین شەرا دا دكەت.

ب نهێنی خەبات دكر :-

ئەگەر وەلاتێ‌ داگیركەر ئامادەنەبت دانپێدانێ‌ ب مافێ‌ نەتەوەكە وەكی نەتەوا كورد بكەت كو ئەو نەتەوە خودانێ‌ ئاخ و زمان و كەلتورێ‌ و…هتد خۆیێ‌ تایبەت بیت، گۆمان تێدا نینە ئەو نەتەوە ژی دێ‌ بەرەڤانیێ‌ ژخۆ كەت و داخوازا مافێ‌ خۆ كەت تاكو ب ئازادیێ‌ شاد دبت.

لەوران بزاڤا رزگاریخوازا گەلێ‌ كوردستانێ‌ د خوەست لەشكەرێ‌ عیراقێ‌ بشكینت و ب شێوەیەكی نهێنی چالاكیێن قەهرەمانانە ئەنجام ددان .شەهید عەبدۆ ركاڤایی ژی هەردەما دەرفەتا خۆ دیتبا دگەل هەڤچەپەرێن خۆ چالاكێن وێرەك و سەركەفتی ئەنجام ددان .

ئارمانج :-

ئارمانج ژ گەهشتنا شەهیدێ‌ خودێ‌ ژێ‌ رازی بۆ دناڤ رێزێن پێشمەرگەی، دروستبوونا كیانەكێ‌ سیاسی یێ‌ سەربەخۆ ل كوردستانێ‌ بوو كو هەموو كورد و كێم نەتەوە و ئاین ل كوردستانێ‌ ب ئازادانە بژین لەورا ب رۆحیەتەكا كوردپەروەرانە ل ژێر دروشمێ‌ یان كوردستان یان نەمان ب قەهرەمانا نە شەردكر و بێ‌ دوو دلی هەر بریارەكا سەركردایەتیێ‌ دابا جێبەجێدكر تا رۆژا شەهیدبوونێ‌ .

شەرێن شەهید عەبدۆ ركاڤایی تێدا پشكداری كری :-

شەرێ‌ چیایێ‌ زاوا (21-9-1961)ێ‌ .

شەرێ‌ چایخانا منارێ‌ ب سەركردایەتیا هورمز مەلك چكۆ .

شەرێ‌ چیایێ‌ ئەلقوش ل سالا (1973) حیتۆ بالەتەی سەركێشی دكر .

ل گەلیێ‌ باندەوارێ‌ شەرەك رووددەت شەهید عەبدۆ ركاڤایی دگەلدا بوو .

و پشكداری كرن د چەندین شەرێن دی دە.

و ئەنجامدانا چەندین كۆمبوونێن نەهێنی دگەل پێشمەرگە حەجی عەبدلرزاق مالتایی و حەجی خەلۆ كەبەرتوانی و صالح نەرمۆ هەویرێ‌ ینە.

كەسانێن لسەر دەستێ‌ (شەهید عەبدۆ) ركاڤایی بووینە پێشمەرگە :-

خدر حاجو ركاڤایی

بیبۆ عەلی مراد

دەرمان شەمۆ حاجی

سلێمان عبدی رەشۆ

سەلیم حجی ژ گوندێ‌ داكا

خەمۆ مراد ژ گوندێ‌ ربیبیێ‌

سه‌لیم شه‌مۆ ركاڤایی

خێری میرزۆ ركاڤایی

و چەندین كەسانێن دی ل دەڤەرێ‌، و رۆژ بۆ رۆژێ‌ هەژمارا كەسانێن دبوونە پێشمەرگە د زێدەبوونێ‌ دا بوو ، ئەوژی پشتی شەهیدێ‌ خودێ‌ ژێ‌ رازی عەبدۆ ركاڤایی پێناسەیا راست یا رێبازا پیرۆزا بارزانیێ‌ نەمر ل دەڤەرا خوە گەهاندیە هەڤوەلاتیان .

شەهید عەبدۆ ركاڤایی و دیتنا بارزانی :-

ل رێكەفتی 1-7-1970 یێ‌ دگەل (میر تەحسین بەگ و چەندین ماقول و ریه سپیی و پێشمەرگەیێن ئێزدی) ژبۆ پێشوازیكرنا مەلا مستەفا بارزانی قەستا (ناوپردان گەلالە) دكەت و هەڤدیتنەكێ‌ دگەل ئەنجام ددەن ، و رەوشا ئێزدیان گەنكەشە دكەن .

پەیوەندیا شەهیدان (عەبدۆ ركاڤایی و هۆرمز ملك چكو):-

شەهید هورمز ملك چكو ئێك ژ جەنگاوەرێن وی سەردەمی بوو ، و ژلایێ‌ پارتی و بارزانی ڤە كەسەكی باوەرپێكری بوو ، و پتریا جاران دەما قەستا دەڤەرا شاریا دكر ل مالا شەهید عەبدۆ ركاڤایی بۆ هەیاما چەندین رۆژا شەڤی دبوو. و بەحس بەحسا كوردایەتیێ‌ و رزگاركرنا كوردستانێ‌ بوو ب ڤێ‌ چەندێ‌ پەیوەندیا وان یا سیاسی و چەكداری و ژبەر ژئێك تێگەهشتنا وان دبتە هەڤالێنی یەكە موكوم .

ئەڤ پەیوەندیا وان بوو ئەگەرێ‌ وێ‌ چەندێ‌ كو شەهید هورمز ملك چكو دەمێ‌ دهاتە دەڤەرێ‌ ئێكەمین مالا سەرەدان لێ‌ دكر مالا شەهید عەبدۆ ركاڤایی بوو، ژبەركو مێرخاسەكی باوەرپێكری و خودان كەسایەتییەكە كۆمەلایەتی یە ب سەنگ و جەنگاوەر و شۆرەشگێرەكی چاڤ نەترس بوو، دهەمان دەم دە مرۆڤەك ئاشتی خواز و مرۆڤ دۆست بوو و هەموو بەهایێی مرۆڤایەتیێ‌ دكەسایەتیا وی دە دهاتنە بەرجەستەكرن .

سێدارەدان :-

پشتی شەهیدێ‌ خودێ‌ ژێ‌ رازی عەبدۆ ركاڤایی نێزیكی پازدە سالان بێ‌ ڤەقەتیان ژ تێكۆشین و بەرخوەدانێ‌ بۆ كوردستانەكە ئازاد ، چەندین جاران ژلایێ‌ حكومەتێن عیراقێ‌ یێن وی سەردەمی راستی گەفێن كوشتنێ‌ هاتیە ، ئەوژی دوو جاران هاتیە زیندانكرن پاشی ب مەرجێ‌ خۆ ژ تێكۆشینا كوردستانێ‌ بكێشت هاتیە ئازاد كرن، لێ‌ دەستبەرداری رێبازا رەوایا گەلێ‌ خۆ نەبوویە. لەورا بۆ جارە سیێ‌ و دوماهیێ‌ ل رێكەفتی (1-6-1974) ژلایێ‌ ئیستخباراتا لەشكەری یا فەیدیێ‌ دئێتە دەستەسەركرن و دئێتە بەرزەكرن و زیندانكرن.

پشتی چار هەیڤان ژ زێندان و ئەشكەنجەدانێ‌ حكومەتا عیراقێ‌ بریارا سێدارەدانا وی و هەر سێ‌ هەڤالێن وی یێن هەمان رێباز شەهیدان (پیر مشۆ سینی، براهیم موسا براهیم شاری، مەجید خەلەف حمد سینی) دەرئێخست. ب ئامادەبوونا كەس وكار و كەسایەتێن گوندێن وان ل رێكەفتی (1-10-1974) ڕۆژا چارشەمبوویێ‌ ل زێندانا موسل كو یا ناڤدار بوو ب (دار اصلاح الكبار)دهێنە سێدارەدان .

دوماهیك پەیڤا شەهید عبدۆ ركاڤایی:-

بەری سێدارەدانێ‌ ب چەند خۆلەكان پەیڤەكێ‌ بۆ خێزانا خۆ نیسان بیبۆ حەیدۆ و كەسانێن گوندێ‌ خۆ و دەڤەرێ‌ دبێژت: (بۆ من جهێ‌ سەربلندیێ‌ یە ژبەر ئاخا پیرۆزا كوردستانێ‌ بگەهمە كاروانێ‌ نەمران و هیڤیخوازم پشتی مرنا من بەردەوامیێ‌ بدەنە ڤێ‌ رێبازا پیرۆزا كوردایەتیێ‌ ئەوا لسەر دەستێ‌ (مەلا مستەفا بارزانی) هاتیە دامەزراندن، و ژبەركو تاكە رێبازە كو مللەتێ‌ كورد پێ‌ ئازاد و سەربەخۆ و ئارام بژیت و لەورا هیڤیدكم سەرێ‌ خۆ بۆ دوژمنی نەچەمینن). پشتی دەمەكی كورت ژ ڤان پەیڤان حكومەتا عیراقێ‌ وان دبتە بەر دەپێ‌ سێدارێ‌ و سێدارە ددەن.

هەر وەك چاوا بنەمالا شەهیدێ‌ خودێ‌ ژێ‌ رازی عبدو ركاڤایی بەردەوام هەڤ خەبات بوون و پشتی سێدارەدانێ‌ ژی بەردەوامی دانە خزمەتكرنا پێشمەرگەی و دۆزا رەوایا گەلێ‌ كوردی ، و سەرەرای گەفێن بەردەوامێن دەستهەلاتدارێن وی دەمی یێن عیراقێ‌ بەردەوام خوارن و جلوبەرگ بۆ پێشمەرگەی دهنارتن، و تا نها ژی دبەردەوامن.

شەهید ل گۆرستانا گوندی نەهاتە ڤەشارتن :-

ژبەر خەباتا وی یا بەرچاڤ یا دناڤ پێشمەرگەی دا پشتی شەهید بوونێ‌ ژی حكومەتا عیراقێ‌ رێ‌ نەدا ل گۆرستانا گوندی بهێـتە ڤەشارتن ، لەورا خەلكێ‌ گوندی و ئامادەبووان جەنازێ‌ وی دوور ژ گۆرستانا گوندی ل جهەكی ڤەدەر و بتنێ‌ دگەل شەهیدێ‌ پێشمەرگە كورێ‌ خالەتا وی شەهید(براهیم موسا براهیم) لسەرێ‌ گرێ‌ گوندێ‌ ركاڤایێ‌ ڤەشارتن.

بروسكەیا مەلا مستەفا بارزانی :-

پشتی گەهشتنا ڤی دەنگوباسێ‌ دل تەزین یێ‌ سێدارەدانێ‌ بۆ سەركردایەتیا پارتی دیموكراتی كوردستان، گەلەك بەرپرسێن پارتی یێن سەركردایەتییێ‌ هەڤ خەم و كۆڤانێن بنەمالا شەهیدێ‌ خودێ‌ ژێ‌ رازی دكەبن و پشكداریێ‌ د تازیێ‌ دا دكەن و بروسكەیا بارزانیێ‌ نەمر گەهاندنە بنەمالێ‌ كو هەڤخەمیا خۆ تێدا دابوو دیاركرن .

ژیانا خێزانا شەهیدی پشتی سێدارەدانێ‌ :-

دەما شەهید عەبدۆ ركاڤایی ژلایێ‌ حكومەتا عیراقێ‌ ڤە دهێتە شەهیدكرن دەهـ زارۆیان (شەش كور و چار كەچان) ل پشت خۆ دهێلت ،و ب ڤێ‌ چەندێ‌ ئەركێ‌ خودانكرنا وان ل سەر ملێن خێزانا وی نیسان بیبۆ حەیدۆ گران دبت، لێ‌ ئەو ژ زارۆكێن خۆرا نەبتنێ‌ دەیك بوویە بەلكو باب ژی بوو یە و لسەر رێبازا پیرۆزا بارزانی پەروەردە كرینە .

و پشتی شەهیدبوونێ‌ ژی مالباتا شەهید عەبدۆ ركاڤایی ل گۆر پێچێبوونێن خۆ بەردەوام پشتەڤانیا مادی و مەعنەوی یا دۆزا رەوایا مللەتێ‌ كوردستانی كریە و بەردەوام جل و بەرك و خوارن و پەز بۆ شۆرەشگێرێن كورستانێ‌ ڤرێ‌ دكرن.

ركاڤا و هاریكاریكرنا پێشمەرگەی :-

شەهید عەبدۆ ركاڤایی موختارێ‌ گوندێ‌ ركاڤایێ‌ بوو و د بنەمالەكە كوردپەوەر دا ژدایك بوو لەورا ب هاریكاریا كوردپەروەرێن گوندی بەردەوام لێ‌ ب شێوەیەكی نهێنی جلوبەرگ و كەرەستەیێن خوارنێ‌ كۆمڤەدكرن و بۆ پێشمەرگەی دهنارتن.

تێبینی :-

گوندێ‌ ركاڤایێ‌ ل رێكەفتی 16-4-1987 وەك هەموو گوندێن دەڤەرێ‌ ژلایێ‌ رژێما بەعس یا ژناڤچۆیی ڤە هاتە خرابكرن و خەلكێ‌ گوندی دگەل خەلكێ‌ هەر شەش گوندێن دی ێن دەڤەرێ‌ ب زۆری ل كۆمەلكەها (ابو فیراس الحمدانی) هاتنە ئاكنجی كرن. هەژی گۆتنێ‌ یە كو پشتی سەرهلدانا پیرۆزا گەلێ‌ كوردستانێ‌ ل بەهارا سالا 1991 ئەڤ كۆمەلگەهە بناڤێ‌ كۆمەلگەها شاریا هاتە ب ناڤكرن.

………………………

ژێدەر:

پەرتووكا (شۆرەشا ئەیلولێ‌ ل دەڤەرا دهۆكێ‌) یا (شێح موسا وەرمێلی) لاپەرە 25 .

نیسان بیبو حەیدۆ خێزانا شەهید عەبدۆ ركاڤایی .

حەجی عبدالرزاق مالتەیی

عەلی بیبو حەیدۆ ئێك ژ پشكدارێ‌ شۆرەشا ئەیلولا (1961)ێ‌ نها ل كومەلگەها شاریا دژیت ل گوندێ‌ شاریا .

شەكر كۆرو نافخۆش ژ گوندێ‌ شاریا

خدر حاجو ركاڤایی .

حسن مدور مراد .

حەجی خەلو كەبەرتوانی .

گورگۆ عەلی خەرشنی